Nieuws en jaaroverzicht 2022
Verslag van de voorstelling van het boek '10 jaar NAC
Op 11 september 2022 werd het boek '10 jaar NAC - een historisch traject van vier gemeentehuizen', de nieuwste publicatie van onze Heemkring, voorgesteld in het kader van Open Monumentendag. Spreker van dienst was Thomas Eerdekens, nazaat van 2 Helchterense burgemeesters en lid van onze Heemkring. Cecile Barbay, de samensteller van het boek, werd extra in de bloemetjes gezet.
Burgemeester Alain Yzermans stelde bij deze gelegenheid ook de nieuwe podcast 'Houthalen-Helchteren VAN BINNENUIT' voor aan het aanwezige publiek. Enkele medewerkers aan deze podcast werden hiervoor beloond met het boek '10 jaar NAC'.
De boekvoorstelling werd afgesloten met een receptie aangeboden door de gemeente. Er waren een 40-tal aanwezigen (genodigden).
Foto's © Johan Brouwers
Open Monumentendag Zondag 11 september 2022
Voorstelling van het boek ‘10 jaar NAC Houthalen-Helchteren’
Het NAC, zondag 11 september om 10.30 uur
Oorspronkelijk werd overwogen om, n.a.v. de 10de verjaardag van het NAC, een overzichtstentoonstelling te wijden aan alle gemeentehuizen van Houthalen-Helchteren. De heemkring werd gevraagd om deze tentoonstelling in één of andere vorm te gieten.
Het is uiteindelijk geen klassieke overzichtstentoonstelling geworden om te bezoeken, maar wel een tentoonstelling in boekvorm, met een terugblik in foto’s, krantenartikels, gemeenteberichten en achtergrondinformatie.
Het boek “NAC 10 jaar & een historisch traject van vier gemeentehuizen naar één nieuw administratief centrum” werd gelanceerd op 11 september, dag van de Open Monumenten.
In de voormiddag had de officiële introductie plaats in het meest futuristische monument van Houthalen-Helchteren, in de namiddag konden bezoekers in de oude pastorij het boek inkijken en kopen.
Graven in een recent én ver verleden
10 jaar NAC! 10 jaar, die als een sneltrein voorbijgeraasd zijn. Hoog tijd dus om het ontstaan en de verwerkelijking van dat fantastische NAC-avontuur naar het heden terug te halen. Tegelijkertijd rees de vraag welk historisch traject aan de basis ervan lag. We konden bijgevolg niet om de andere gemeentehuizen heen, omdat zij elk afzonderlijk een rol hebben gespeeld.
Bij het samenstellen van dit verhaal was het al heel snel duidelijk dat ruimtegebrek als het ware de grote gemene deler was van alle oude gemeentehuizen samen. Helchteren en Houthalen hadden vanaf de jaren 1945 te maken met een enorme bevolkingsaangroei. Gemeentelijke diensten moesten noodgedwongen uitbreiden, specialiseren en tegelijkertijd zoeken naar steeds efficiëntere werkmethodes. Bovendien was er de fusie in 1977, waardoor het gemeentehuis in de ene deelgemeente overbodig werd en het in de andere uit zijn voegen barstte.
Kortom, elk gemeentehuis kreeg in de loop van zijn bestaan in mindere of meerdere mate te maken met renovatie- en verbouwingswerken, wat telkens een hele hap uit het gemeentebudget kostte.
Intussen veranderden tijd én mentaliteit. Er was de groeiende bewustwording van het feit dat ons leefmilieu steeds meer geweld werd aangedaan. Het ecologische gedachtegoed won steeds meer terrein. Ecologie en duurzaamheid werden de leidraad in de politieke besluitvorming en meer bepaald in de beslissing om, wat het gemeentehuis betrof, uiteindelijk niet meer toe te geven aan kostelijke renovatie en/of bijbouw maar resoluut te kiezen voor nieuwbouw.
In 2012 kon het meest milieuvriendelijke gemeentehuis van het land op de oude mijnsite van Houthalen in gebruik genomen worden. Qua symboliek kan dat tellen: op het terrein van één van de meest vervuilende industrieën ooit, staat vandaag een brandschoon Nieuw Administratief Centrum, dat zopas zijn 10de verjaardag vierde.
Toespraak van Thomas Eerdekens, nazaat van 2 Helchterense burgemeesters en lid van onze heemkring
Dames en Heren,
Ook namens de geschied- en heemkundige kring welkom op de voorstelling van ons nieuwe boek ‘10 jaar NAC Houthalen-Helchteren’
Toen de gemeente ons vroeg om een publicatie te maken over de geschiedenis van de gemeentehuizen in Houthalen- Helchteren naar aanleiding van het 10-jarige bestaan van het NAC, zijn we onmiddellijk aan de slag gegaan.
We hebben in alle mogelijke gemeenteberichten en archiefstukken, vooral krantenartikels, gezocht naar foto’s en informatie over de gemeentehuizen. Daaruit blijkt dat de gemeentehuizen een hele evolutie doorgemaakt hebben die parallel loopt met de bevolking aangroei.
De eerste gemeentehuizen, zowel in Houthalen als in Helchteren, waren gewone burgerwoningen. Zo heeft Helchteren altijd hetzelfde gebouw als gemeentehuis gehad tot aan de fusie met Houthalen in 1977. In Houthalen daarentegen werd in 1961 het eerste zelfstandige gemeentehuis aan de Ringlaan in gebruik genomen en in 2012 is dan het huidige ultramoderne NAC gebouwd.
Het boek geeft ook een overzicht van de verschillende burgemeesters en gemeentebesturen die onze gemeente heeft gekend.
Het gemeentehuis is het huis van ons allemaal. Hier wordt aan het beleid van onze gemeente vormgegeven en hier zijn allerlei diensten ondergebracht waarop de burger een beroep kan doen. De digitalisering zal dat bezoek aan het gemeentehuis niet altijd meer noodzakelijk maken, hetgeen niet wil zeggen dat het gemeentehuis overbodig zal worden. Persoonlijke contacten blijven oh zo belangrijk, ook in onze moderne maatschappij. Wij wensen het NAC nog een mooie toekomst.
Dat alles kunt u lezen in dit nieuwe boek.
Het is een interessante uitgave met vele unieke foto’s, die ongetwijfeld mooie herinneringen zullen bovenhalen, zeker bij de al wat ouderen onder ons. Wij zijn er trots op en zijn ervan overtuigd dat heel veel inwoners het in huis willen halen. Het is een beklijvend naslagwerkje met een vleugje nostalgie.
Onze dank gaat naar het gemeentebestuur en erfgoed Ecru voor de financiële steun, naar de collega’s van de heemkundige kring die meegewerkt hebben aan het samenstellen van het boek, en naar Sophie Fortemps voor de prachtige vormgeving.
Het boek wordt deze namiddag te koop aangeboden in ons lokaal, de oude pastorij, gelegen tegenover het NAC, tegen de prijs van 20 euro.
Een mooie gelegenheid om ook eens kennis te maken met onze werking en de interessante publicaties. Hiervan kunnen de vele stickerverzamelaars van ons stickeralbum Houthalen-Helchteren door de jaren heen, die ons in loop van de voorbije maanden bezocht hebben, getuigen.
Veel kijk- en leesplezier.
Ik dank u voor uw aandacht.
Boekverkoop '10 jaar NAC in Houthalen-Helchteren' in de tuin van onze heemkring
Op zondag 11 september stelden we onze pastorij en haar parktuin opnieuw open voor een interessante namiddag “Open Monumenten”. Vanuit ons historische monument, de pastorij, keken we letterlijk én figuurlijk naar dat andere, aan de overkant, het allernieuwste en veruit het meest spraakmakende: het NAC.
Het NAC vierde in september immers zijn 10-jarig bestaan en dat verdiende een terugblik, om niet te vergeten hoe dit grootse project tot stand kwam en hoe het evolueerde. Die terugblik hebben we vastgelegd in een publicatie met als titel: 10 jaar NAC Houthalen-Helchteren & een historisch traject van vier gemeentehuizen naar één nieuw administratief centrum. In de namiddag vond in de tuin van de pastorie de verkoop van boeken plaats.
Zoals uit de titel blijkt hebben we het over meer dan enkel het NAC, want we beschrijven ook “hoe het zover is kunnen komen”. We maken een historische trip doorheen de geschiedenis van onze vier oude gemeentehuizen en lijsten daarbij ook hun respectievelijke burgemeesters op. Het startsein van deze trip wordt gegeven aan het oudste en nog bestaande gemeentehuis, namelijk dat van Helchteren, om dan in Houthalen op vier locaties halt te houden, waarbij we telkens de eigenheid van elk gemeentehuis en heel speciaal die van het NAC van naderbij bekijken.
U kan het boek bestellen via de bestelpagina op deze site. Kostprijs 20 euro.
De samenstelling en de uitgave werd mogelijk gemaakt dankzij het gemeentebestuur en zijn diensten en dankzij de financiële steun van ECRU Erfgoed.
Lezing 'Conserveren en restaureren van religieuze beelden'
In het kader van Monumentendag organiseerde wijkwerking Kwalaak, in samenwerking met onze heemkundige kring, op donderdag 8 september 2022 een boeiende lezing met als thema ‘Conserveren en restaureren van religieuze beelden.’
De spreekster mevr. Brigitte Meuwis, restaurator, gaf uitleg over de restauratie van beelden, in het bijzonder de beelden uit de Sint-Leonarduswijkkapel van Kwalaak.
Deze activiteit ging door in zaal De Bennewed, Binnenvaartstraat 51, Houthalen-Kwalaak.
Kwalaak is samen met Tenhout, Laak en Lillo een van de oudste gehuchten van Houthalen.
Centraal gelegen in het gehucht stond een kapel, waarvan de oudste vermelding dateert van 1631(1). Ze was toegewijd aan de heilige Leonardus. Tot midden van de 20e eeuw was het een bedevaartsoord. De boeren uit het omliggende kwamen Leonardus, hun patroonheilige, bescherming tegen veeziektes afsmeken of bidden voor een genezing.
In 1951 moest de kapel wijken voor de aanleg van de huidige Sint-Leonardusstraat. Een zware teleurstelling voor de inwoners van het gehucht. Maar die zijn onmiddellijk aan de slag gegaan en hebben iets verderop een nieuwe kapel gebouwd in minder dan een jaar tijd. Ze werd ingewijd in augustus 1952.
In die kapel bevinden zich nog twee beelden van de oude kapel. Deze beelden, toch mooi religieus erfgoed, zijn echter aan een restauratie toe.
Die restauratie van twee gepolychromeerde eikenhouten beelden uit de kapel van Kwalaak is de aanleiding geweest om deze lezing te plannen. Het beeld van Sint-Leonardus dateert uit de 17de eeuw, mogelijk nog vroeger, maar dat moet bijkomend onderzoek uitwijzen. Het andere beeld is niet zo oud. Beide beelden zijn in het verleden overschilderd en dat maakt dat de kwaliteit ervan niet meer zichtbaar is.
De Wijkwerking Kwalaak heeft aan een vijftal restaurateurs een offerte gevraagd. De restauratie werd uiteindelijk toevertrouwd aan Brigitte Meuwis uit Zonhoven, die bereid was om een lezing te geven over het conserveren en restaureren van beelden.
Een 40-tal geïnteresseerden waren komen opdagen voor de lezing van Mevr. Brigitte Meuwis uit Zonhoven over het conserveren en restaureren van schilderijen en beelden. Brigitte is een vlotte spreekster, die haar publiek kon boeien en ook betrok bij haar uiteenzetting.
Aan de hand van beamerbeelden maakte ze duidelijk wat restaureren van schilderijen en beelden precies inhoudt.
Restaureren vergt veel materiaalkennis; het is een minutieus werk waar veel werkuren inkruipen. Het resultaat is meestal verbluffend.
Enkele interessante weetjes:
– bij de samenstelling van de verf werd dikwijls hars en zelfs asfalt gebruikt
– olieverf heeft minstens 75 jaar nodig om helemaal te drogen
– vliegenstrontjes verwijder je het best met een oor stokje en wat speeksel
– nicotine is een grote vervuiler
Brigitte kreeg een warm applaus en een bloemetje voor haar boeiende en leerrijke uiteenzetting.
Na de lezing van een anderhalf uur konden diegenen die dat wensten nog wat blijven napraten bij een drankje aangeboden door de organiserende verenigingen.
De restauratie van de twee beelden uit de kapel is niet goedkoop. We zullen dus op zoek naar sponsors moeten gaan. Ideeën zijn welkom.
(1) De geschiedenis van Houthalen, J. Mertens, p. 125
De twee gepolychromeerde eikenhouten beelden van de H. Leonarduskapel in Houthalen dateren uit de 17de eeuw, mogelijks nog vroeger, maar dat moet bijkomend onderzoek uitwijzen. Beide beelden zijn in het verleden overschilderd en dat maakt dat de kwaliteit van de beelden niet meer zichtbaar is.
De oude kapel (17e eeuw). Links werd de huidige Sint-Leonardusstraat aangelegd in 1951 en de veldweg rechts werd de Steenhovenstraat. Dwars door de weide achter de kapel werd in 1958 de Weg naar Zwartberg aangelegd, nu Herebaan-Oost.
De nieuwe kapel langs de Herebaan-Oost werd ingewijd in augustus 1952
Erfgoeddag zondag 24 april 2022
Erfgoeddag 2022 vond dit jaar plaats op zondag 24 april en stond in het teken van het thema School.
Omdat bekend geraakt was dat het meisjeslyceum Filip Neri - of voor de jongeren onder ons de Filip Neri Middenschool - in de nabije toekomst verbouwd en herbestemd zou worden, leek het ons interessant om de geschiedenis van deze middelbare school voor meisjes te reconstrueren. Van 1962 tot 2018 liepen immers heel wat inwoners van onze gemeente op het Filip Neri rond als leerling of personeelslid.
We hebben via de (sociale) media een oproep gedaan om ons zoveel mogelijk foto’s en verhalen te bezorgen. De bedoeling was hiermee een tentoonstelling op te bouwen. We wilden ook zoveel mogelijk oud-leerlingen uitnodigen op een reüniedag op zondag 24 april van 10 tot 18 uur.
We hebben heel wat foto’s ontvangen en zijn hiermee aan de slag gegaan. Op een tijdlijn konden de bezoekers ook nog allerlei anekdotes en herinneringen kwijt. En in onze living konden ze ook een paar filmpjes bekijken.
Meer over de geschiedenis van het Filip Nerilyceum vindt u op een aparte pagina op deze website
Stickeralbum: Houthalen-Helchteren door de jaren heen
Op 30/9/2021 kregen we van de Local Loyalty Group (Ned.) de vraag of we wilden meewerken aan een historisch stickeralbum voor de Carrefour Market (groep Cretskens) van Houthalen-centrum.
Op dinsdag 14/12/2021 zijn Maurizio, de manager van de Carrefour, en Ron Vanvelden, afgevaardigde van de Local Loyalty Group, het project komen toelichten. Wij zouden aan de hand van zo'n 250 stickers een beeld moeten schetsen van onze gemeente door de jaren heen. Met een paar voorbeeldalbums werd ons duidelijk gemaakt wat dat precies inhield. Wij hebben gezegd dat daar iets moest tegenover staan, waarmee ze akkoord gingen.
De dinsdag daaropvolgend hebben we het project aan de leden van de heemkring toegelicht en hebben we groen licht gekregen om aan de slag te gaan.
Cecile, Fons, Thomas, Josse en Vic hebben toen een twintigtal thema’s besproken en onder elkaar verdeeld. Per thema moest er een inleidende tekst zijn met een paar foto’s ter illustratie en een 10 à 15 stickerfoto’s voorzien van een korte commentaar. De opdracht viel zwaarder uit dan we gedacht hadden: het zoeken van geschikte foto’s, opzoekingswerk en schrijven van de teksten, het heeft ons heel veel uren gekost. Niet alle geselecteerde foto’s waren van goede kwaliteit.
Het is ons gelukt om voor de deadline van 9 februari 2022 een proefversie samen te stellen: 21 thema’s en 261 stickers.
Na een paar reviews van Rob van Hagen (projectmanager) en de nodige correcties werd de definitieve versie doorgestuurd op 21 februari.
Zowel Maurizio (Carrefour Houthalen) als Jerica Cretskens (groep Cretskens) hebben hun fiat gegeven.
Promotiefilmpje
De Carrefour heeft ons vervolgens ook nog gevraagd of we wilden meewerken aan een promotiefilmpje en wij hebben hier positief op gereageerd.
Op zaterdagvoormiddag 2 april zijn Maurizio, de secretaris van de heemkring en de Nederlandse cameraman aan de slag gegaan. Het had die dag zelfs lichtjes gesneeuwd.
Het promotiefilmpje heeft maar even op Facebook gestaan. Op verzoek van de secretaris heeft de projectmanager van de Loyalty group ons de link bezorgd om het filmpje te downloaden en op te slaan in ons archief.
Roll-up banners stickeractie in de Carrefour van Houthalen-Centrum
Onze stickerruildagen waren erg succesvol
Slotbeschouwing
Het verzamelalbum is een groot succes geworden, de vele duizenden exemplaren waren in een week tijd al de deur uit. Het verzamelen kon beginnen. Het werd druk op Facebook met de vraag om te ruilen. De Carrefour zelf had twee ruildagen voorzien op 27mei en 25 juni. Het was telkens een overrompeling. Na deze laatste ruildag heeft Maurizio de resterend stickers naar ons lokaal gebracht, zoals vooraf afgesproken.
Verzamelaars konden voortaan iedere dinsdagvoormiddag bij ons terecht om te ruilen. Ook hier zijn heel veel mensen op afgekomen. Onze living was dan volledig in beslag genomen door bezoekers zodat onze normale activiteit gestoord werd. Daarom hebben we begin augustus beslist dat voortaan nog enkel kon geruild worden op iedere laatste dinsdag van de maand.
Samen met de beloofde vergoeding voor het samenstellen van het stickeralbum heeft de heemkring 6 volledige setjes stickers gekregen, vijf voor de medewerkers en eentje voor ons archief, .
Al bij al is deze stickeractie ook voor de heemkring een mooie reclame geweest. Vele verzamelaars waren voor het eerst naar ons lokaal gekomen. Ze hebben nu onze werking leren kennen en hopelijk vinden ze ook de weg naar de heemkring wanneer we een of ander event organiseren.
In memoriam Mathieu Claessens 1928-2022
Mathieu was een bekende figuur in onze gemeente. Hij was lid van verschillende raden en verenigingen. Ook voor onze vereniging heeft hij een belangrijke rol gespeeld: hij stond aan de wieg van de oprichting van onze kring.
In de Klonkviool, heemkundig tijdschrift voor Houthalen-Helchteren, jg.1, mei 1989 nr. 2 lezen we op p.3 : Op initiatief van de toenmalige voorzitter van de cultuurraad, Mathieu Claessens, werd op 17 mei 1978 een eerste vergadering belegd op het gemeentehuis van Helchteren. Hier waren aanwezig buiten Mathieu Claessens: Albert Claes, Thomas Lijnen, Miel Smeets, Ernest Stevens, Theofiel Timmermans en Rik Thomas.
De daaropvolgende bijeenkomst op 5 juni 1978 was het groepje al uitgebreid met E.H. Polidoor Houben, schepen Jaak Lemmens, Vic Frederix, Hubert Servaes, Frans Breugelmans, Arthur Cornelis en Louis Paulissen. Op deze vergadering werd ook voorgesteld om Tuur Wouters, producer van de B.R.T. Limburg voor te dragen als voorzitter van de nieuwe heemkundige kring.
Startmoment: Kerkhofje Laak, 27 januari 2022
Overleg met IOED, RLLK, bewoners van Laak en de heemkring over de vergroening van de historische begraafplaats .
De IOED stelde zijn voorlopig stappenplan voor, de bewoners konden hun bemerkingen en ideeën aanreiken en de heemkundige kring bracht een historische schets (zie hieronder) om het belang van de kerkhofsite nog eens te onderstrepen.
Inleidende schets
Vanaf de 7de eeuw doet het christendom zijn intrede in onze streken. Op de plaats waar predikers gehoor vonden en een spoor (een reliek) achterlieten werden kerken gebouwd. Omdat de nabijheid van het kerkgebouw en de verering van de predikers troost en bescherming boden wensten de dorpelingen dichtbij hun kerk begraven te worden. Bovendien zouden de kerkgangers op die manier ook dicht bij hun doden zijn. Zo ontstonden kerkdorpen, met rond de kerk ook een eigen kerkhof.
Laak was in de Middeleeuwen zo’n onafhankelijk kerkdorp dat een beroep kon doen op een rector die in het kerkje de missen opdroeg, kinderen doopte, huwelijken inzegende en begrafenissen verzorgde. Dat betekent dat op dit kerkhof al eeuwenlang begraven werd, maar natuurlijk niet op de manier zoals het vandaag gebeurt. De gewone mensen in de dorpen konden in die tijd immers geen grafsteen bekostigen, zoals dat in grotere steden het geval was. Zij werden in de gewijde kerkhofgrond begraven onder wat opgehoogde aarde met daar bovenop een houten kruisje.
Vanaf het begin van de 17de eeuw verloor Laak zijn onafhankelijkheid als kerkdorp en dus ook zijn rector. Het gehucht moest aansluiten bij de parochie van Houthalen en het was aan de pastoor aldaar om te bepalen of de overledenen van Laak al dan niet op hun eigen kerkhofje begraven mochten worden. Daar moet heel lang over geruzied zijn tussen de Lakenaars en de pastoor, als we de bewaarde geschriften mogen geloven. Nochtans zou het kerkhofje van Laak groter geweest zijn dan dat van Houthalen.
Vanaf het einde van de 18de eeuw werd het om hygiënische redenen officieel verboden om nog te begraven in dichtbevolkte kernen. Het protest op dat verbod was hevig en liep zelfs uit op een ware kerkhofkwestie, want in de dorpen bleek de band met het kerkgebouw heel hecht te zijn. Dat toch nog begraven kon worden in Houthalen en in Laak komt doordat het woonkernen waren met een heel beperkte bewoning. Maar elk kerkhof moest om hygiënische redenen wel met een muur worden afgesloten.
Vanaf het begin van de 19de eeuw en na het aanhoudende protest van de Lakenaars kon stilaan weer begraven worden op het kerkhof maar het zou nog tot midden 19de eeuw duren eer Laak een onafhankelijke parochie werd en zonder bemoeienissen zijn overledenen ter plaatse kon begraven. De grafstenen uit die tijd zijn omwille van hun ouderdom sinds lang geruimd en de graven die vandaag overgebleven zijn dateren allemaal van dezelfde periode, nl. uit de jaren 1930-1955. Er is één uitzondering: het oudste graf dateert van 1887 en is zowaar van een Houthalense burgemeester, wiens vrouw van Laak afkomstig was.
In de jaren 1990 telde het kerkhof nog een 60-tal graven, vandaag blijven daarvan nog een 30-tal geïdentificeerde graven over. Hoog tijd om het kerkhof in zijn geheel te behoeden voor verdere aftakeling! Het gaat immers niet enkel om een tijdsgeest en een stijlperiode die de graven hier vertegenwoordigen maar ook om een eeuwenoude Laakse familiegeschiedenis. Er is bovendien de natuurlijke omgeving die dringend om een onderhoudsvriendelijke oplossing vraagt.
Dit jaar 2022 zal het 25 jaar geleden zijn dat de grote renovatiewerken aan het kerkje voltooid werden en dat de kerk een soort van museumkerkje geworden is voor uiteenlopende initiatieven zoals tentoonstellingen, kleine concerten en voordrachten. Maar het kerkhof ligt er zó vaak verwaarloosd bij en krijgt spijtig genoeg zó weinig aandacht vanwege de bezoekers. Het moet absoluut een toegevoegde waarde krijgen om de hele site aantrekkelijker te maken voor een zo groot mogelijke groep van mensen die ons erfgoed moet leren waarderen.
Het is toch niet zó maar een kerkhof: het ligt midden in de bebouwde kom en het hoort bij een publiek en beschermd gebouw, dat door velen als één van de mooiste van onze gemeente bestempeld wordt.
Bronwegrommelmarkt zondag 7 augustus
Op zondag 7 augustus had onze heemkring een stand op de rommelmarkt in de Bronweg. Het was die dag mooi weer en er was veel volk. Wij hebben heel wat publicaties verkocht. Met dank aan Thomas en André.
Kelchteren Kermis zondag 4 september
Op de ruime parking vlak achter de Kastanjedreef waren er 150 standhouders. Wij hadden stand nr. 108.
Ook nu mooi weer, zeer warm. Er was veel volk komen afzakken naar Kelchteren Kermis.
Ook mensen uit het omliggende hebben onze stand kunnen bewonderen en zo de heemkring leren kennen.
Veel kijkers, maar minder kopers. Dat hebben ook wij ondervonden.
